دوپامین (Dopamine) چیست؟ ۱۵ روش طبیعی افزایش دوپامین مغز
همراه هستیم با شما از وبسایت اموزش افزایش ، حافظه ، تندخوانی و تمرکز موضوع این قسمت ؛ دوپامین (Dopamine) چیست؟ ۱۵ روش طبیعی افزایش دوپامین مغز
دوپامین (Dopamine) چیست؟ ۱۵ روش طبیعی افزایش دوپامین مغز
دوپامین چیست؟
دوپامین تاثیرات بسیار زیادی بر حافظه، انگیزه، توجه، تنظیم حرکات و رفتار بدن دارد؛ اما مهم‌ترین اثر آن احساس لذت و رضایت است. به همین علت به آن Dopamine عشق نیز می‌گویند زمانی‌که Dopamine به مقدار زیاد در قشر خاصی از مغز که به مرکز پاداش معروف است ترشح می‌شود، به فرد حس عشق، رقابت، هیجان، انگیزه و انرژی برای تکرار آن عمل یا رفتار را می‌دهد. داشتن انگیزه در زندگی افراد بسیار مهم است، به‌قدری که فرد بدون انگیزه حتی قادر به غذا خوردن هم نیست.
محققان دانشگاه کالیفرنیا کشف کردند که وجود دوپامین نه تنها باعث شادی و نشاط بلکه باعث ایجاد ترس و اضطراب نیز می‌شود. کمبود آن نیز باعث ناراحتی، ناامیدی، خستگی، بی‌حوصلگی و حتی افسردگی در افراد می‌شود. در کل نواحی از مغز که Dopamine در آن‌ها بیشتر یافت می‌شود، مربوط به قسمت‌های تنظیم‌کننده حرکات،احساسات و عواطف هستند.
سرفصل‌های عنوان‌شده در این مطلب عبارت‌اند از:
دوپامین چیست؟
کارکردهای دوپامین
داروهای پیش‌ساز دوپامین
عوارض دوپامین
نشانه‌های کمبود Dopamine
علل کمبود Dopamine
۱۰ روش طبیعی برای افزایش دوپامین مغز
دوپامین چیست؟
دوپامین از دو بخش: دوپ (Dope) به معنای شادی و نشاط آور و آمین (amine) به معنای اسیدآمینه ساخته شده است؛ پس Dopamine به معنای آمین شادی‌بخش یا آمین نشاط آور است.
به نظر شما دوپامین محصول چیست؟ دوپامین از نظر بیوشیمی یک ترکیب آلی از خانواده کاتکولامین‌ها و فنتیل‌امین‌ها است؛ در عصب‌شناسی یک نوع پیامرسان عصبی و در خون نقش هورمونی دارد که در انسان و بیشتر جانوران وجود دارد. Dopamine بیشتر در وزیکول‌های نورون‌های دوپامینرژیک و همچنین در غدد آدرنال ذخیره می‌شود.
مکانیسم اثر Dopamine، نوروترنسمیتر (انتقال‌دهنده نورون‌های عصبی) پیش‌بینی کننده پاداش است که بیشتر بیماری‌های عصبی و روانی به اختلال در ترشح و عملکرد آن مربوط است. نوروترنسمیتر های مغز نقش مهمی در چگونگی درک محیط اطراف، یادگیری، افزایش تمرکز، روحیه، اعتماد‌به‌نفس، اضطراب، انگیزه و … دارند.
کارکردهای دوپامین
کارکردهای دوپامین
تا اینجا با دوپامین و تاثیرات این هورمون بر بدن انسان آشنا شدیم. در این بخش قصد داریم کارکردها مختلف Dopamine را به تفکیک توضیح دهیم.
افزایش لذت
دوپامین با احساس لذت در مغز ارتباط مستقیم دارد. این هورمون باعث پیش‌بینی اتفافات لذت‌بخش شده و فرد لذت‌بخش بودن یک کار را درک می‌کند؛ درنتیجه تمایل او به انجام آن عمل افزایش می‌یابد.
دانشمندان کشف کرده‌اند زمانی که فرد اضطراب و دلهره دارد یا شرایط بدی را سپری می‌کند و تمایل به ماندن در آن شرایط ندارد، Dopamine شروع به ترشح می‌کند. در حقیقت دوپامین فقط در زمان لذت نیست؛ بلکه زمانی که فرد انتظار اتفاق‌های لذت‌بخش را دارد نیز ترشح می‌شود.
اطلاعات به‌دست آمده تا کنون نشان‌دهنده تاثیرات مثبت دوپامین مثل نشاط و پاداش است؛ اما Dopamine می‌تواند رفتارهای مخرب را نیز ایجاد کند. برای مثال یکی از آثار مواد مخدر فعال شدن سیستم پاداش در مغز است و به همین دلیل کسانی که مواد مخدر مصرف می‌کنند، تمایل شدیدی به تکرار مصرف دارند.
ایجاد روان‌گسیختگی یا اسکیزوفرنی
بیماری اسکیزوفرنی، توهم یا اختلال در تفکر منطقی است که مسیرهای دوپامینرژک مغز را درگیر می‌کند. گاهی عملکرد نادرست Dopamine باعث اختلال و عملکرد نادرست در مغز می‌شود. برای کاهش علائم روان‌پریشی از فنوتیازین‌ها استفاده می‌شود، این داروها به گیرنده‌های Dopamine متصل شده و عملکرد آن‌ها را اصلاح می‌کنند. همچنین برخی مواد مخدر مثل کوکائین یا آمفتامین‌ها باعث افزایش سطح دوپامین و علائم روان‌پریشی می‌شوند، که برای آن‌ها داروهای ضد روان‌پریشی که از عملکرد دوپامین‌ها جلوگیری می‌کنند تجویز می‌شود.
تنظیم حرکات بدن
هورمون Dopamine نقش مهمی در کنترل و تنظیم حرکات بدن در مغز دارد؛ به همین علت کمبود یا ازبین رفتن این هورمون باعث بیماری پارکینسون، که یک نوع اختلال در حرکت فرد است می‌شود.
تجزیه و تحلیل اطلاعات مغز
بخش پیشانی مغز، مربوط به حافظه، توجه و حل مسائل است. هورمون Dopamine کمک می‌کند تا اطلاعاتی که به این بخش می‌روند تجزیه، تحلیل و طبقه‌بندی شوند. اختلال در این هورمون‌ها باعث کاهش عملکرد عصبی و بروز مشکلاتی در بخش پیشانی مغز می‌شود.
ایجاد نگرش مثبت
دوپامین باعث افزایش اعتماد به نفس و نگرش مثبت افراد می‌شود. نتایج آزمایش Dopamine در افراد مختلف نشان می‌دهند که افراد سالم به اتفاقات مثبت واکنش بیشتری نشان می‌دهند و کسانی که دوپامین خونشان بیشتر است، خوش‌بین‌تر هستند و با دانستن نتایج منفی، می‌دانند که آن اتفاق برایشان نمی‌افتد؛ اما افرادی که دچار افسردگی هستند بیشتر اوقات بدبین و منفی‌گرا هستند.
داروهای پیش ساز دوپامین
داروی لوودوپا در مغز به Dopamine تبدیل می‌شود و مصرف این دارو در درمان بیماران مبتلا به پارکینسون موثر است. ماده‌ای به‌نام کاربی‌دوپا هم درون این قرص‌ها گنجانده می‌شوند تا اثر لوودوپا که باعث تهوع و استفراغ می‌شود را کاهش دهند. زمان مصرف و چگونگی استفاده از دارو در میزان اثربخشی آن نقش مهمی دارد.
آگونیست‌ها و آنتاگونیست‌های دوپامین از پیش سازهای Dopamine هستند. آگونیست‌های دوپامین، یک نوع از مواد مخدر برای اتصال و فعال کردن گیرنده Dopamine در مغز هستند که برای استفاده در شرایط دوپامین پایین مثل پارکینسون، افسردگی و فیبرومیلاژیا استفاده می‌شود و عوارض آن شامل فشارخون پایین و سرگیجه خفیف است.
آنتاگونیست‌ها مواد مخدری هستند که وظیفه اتصال گیرنده‌های دوپامینی را برعهده دارند که بیشتر در بیماری‌های اسکیزوفرنی یا اختلال دوقطبی استفاده می‌شوند. آنتاگونیست دوپامین روی گیرنده‌های Dopamine در دستگاه گوارش اثر می‌گذارد و ممکن است برای درمان تهوع یا متوقف کردن استفراغ استفاده شود.
برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه، توصیه می‌کنیم درباره مراقبت پرستاری Dopamine و دوپامین دارویاب مطالعه کنید.
داروهای پیش ساز دوپامین
عوارض دوپامین
وقتی مرکز پاداش در مغز فعال می‌شود، احساس خوشی و لذت به‌وجود می‌آید؛ مواد مخدر این بخش را تحریک می‌کنند و اگر مقدار مصرف آن‌ها افزایش یابد، Dopamine احساس لذت را به سرخوشی فراوان تبدیل می‌کند. تا اینجای کار بد نیست، اما به مرور مغز برای آرام کردن مرکز لذت که بیش از اندازه فعال شده است؛ شروع به کاهش گیرنده‌های دوپامینی می‌کند. وقتی گیرنده‌های دوپامینی کاهش یابند، دیگر مقدار مصرف گذشته برای افزایش لذت کارساز نیست و فرد برای به‌دست آوردن لذتی که در ابتدا تجربه کرده بود باید میزان دوز مواد مخدر یا داروی اعتیادآور را زیاد کند.
مشکل بدتر آن‌جایی است که نابودی گیرنده‌های دوپامینی باعث می‌شود فرد احساس لذتی را که همیشه در اتفاقات عادی زندگی خود داشته دیگر نداشته باشد و مواردی که در گذشته به او احساس لذت و خوشی را می‌داد، دیگر تاثیری روی او نداشته باشد و برای به‌دست آوردن احساس لذت فقط باید مواد مخدر مصرف کند. بدون مصرف آن‌ها هم فرد احساس ناامیدی و پوچی دارد و به نظر او زندگی دیگر ارزش زیستن ندارد. به همین علت افرادی که در حال ترک مواد مخدر هستند، خیلی به درد حساس می‌شوند و احساس دل آشوبی و تهوع می‌گیرند.
دور ماندن از اعتیاد ساده نیست، زیرا اعتیاد یک بیماری برگشت‌پذیر است. مرکز لذت که به مرکز اعتیاد تبدیل شده است ارتباط بسیار نزدیکی با حافظه دارد، خاطره‌های مصرف مواد در حافظه او باقی می‌ماند به حدی که حتی دیدن پسماند ماده مخدر هم می‌تواند او را به شروع دوباره وسوسه کند.
نشانه‌های کمبود Dopamine
موارد زیر، نشانه‌های کمبود Dopamine هستند: کمبود انگیزه، خستگی، یه تعویق انداختن کارها، لذت نبردن از زندگی، کاهش میل جنسی، ناتوانی در ارتباط با دیگران، مشکلات خواب، نوسانات خلقی، ناامیدی، از دست رفتن حافظه کوتاه مدت، ناتوانی در تمرکز، ناتوانی در تکمیل وظایف و کارها، افسردگی، اختلال دوقطبی و درگیر شدن به انواع مختلف اعتیاد.
علل کمبود Dopamine
دلایل زیادی برای کاهش میزان Dopamine در بدن وجود دارد که شایع‌ترین آن‌ها شامل: رژیم غذایی بد، کمبود مواد غذایی ضروری، اعتیاد، چاقی، اختلالات تیروئید و استفاده از داروهای آنتاگونیست دوپامین است.
علل کمبود دوپامین
۱۵ روش طبیعی برای افزایش دوپامین مغز
مهم‌ترین کارکرد Dopamine ، ایجاد حس لذت و شادی در افراد است. راه‌های نادرست زیادی مانند مصرف و سوء‌استفاده از کافئین، الکل، شکر، خرید، بازی‌های ویدیویی و قمار برای افزایش موقتی Dopamine در مغز وجود دارند؛ اما بهتر است که به‌جای استفاده از این روش‌های مخرب، از روش‌های سالم و طبیعی اثبات شده برای مراقبت پرستاری دوپامین و افزایش این هورمون استفاده کنید. این روش‌ها عبارت اند از:
مواد غذایی تقویت‌کننده دوپامین
دوپامین از اسید آمینه تشکیل شده است و ال- فنیل‌آلانین اسید‌امینه ضروری برای افزایش Dopamine است؛ در نتیجه برای افزایش این هورمون باید موادغذایی مصرف شوند که شامل ال- فنیل‌آلانین باشند زیرا در بدن به تیروزین و تیروزین هم به Dopamine تبدیل می‌شود. تیروزین در مواد غذایی پروتئینی مانند گوشت، محصولات لبنی و سویا و سایر مواد غذایی مانند سیب، شکلات، بادام‌زمینی، بلغور، لوبیا، سبزیجات برگ سبز، قهوه و جنسینگ وجود دارد.
استفاده از مواد غذایی پروبیوتیک‌دار
معده حاوی سلول‌های عصبی زیادی است که یک انتقال‌دهنده عصبی مثل Dopamine را تولید می‌کند؛ از این رو استفاده از مواد غذایی پروبیوتیک‌دار مثل ماست و کفیر می‌تواند باعث افزایش دوپامین شود.
همچنین غذاهایی شامل چربی‌های اشباع مانند چربی حیوانی، روغن پالم و روغن نارگیل باعث اختلال در عملکرد Dopamine می‌شود که نباید از آن‌ها استفاده شود.
مصرف مواد غذایی حاوی منیزیم
منیزیم خاصیت ضد افسردگی دارد. خوردن غذاهای حاوی منیزیم باعث افزایش Dopamine و کاهش احساس افسردگی در افراد می‌شود.
چای سبز
چای سبز دارای خاصیت آنتی‌اکسیدانی است؛ آنتی‌اکسیدان روی مغز تاثیر می‌گذارد و باعث بهبود روابط عصبی بین سلول‌های مغز می‌شود. Dopamine نیز یک انتقال دهنده عصبی است که با مصرف چای سبز مقدار آن افزایش پیدا می‌کند.
زردچوبه
کورکومین ماده فعال زردچوبه است. کورکومین به علت داشتن خاصیت آنتی‌اکسیدان باعث افزایش سطح Dopamine می‌شود.
مصرف باقلا مخملی
مصرف باقلا مخملی به علت اینکه سرشار از ال دوپا است، برای افراد مبتلا به پارکینسون توصیه می‌شود.
ورزش کردن
ورزش باعث ساختن سلول‌های مغزی می‌شود و از پیری آن جلوگیری می‌کند. همچنین باعث افزایش گیرنده‌های Dopamine شده و سطح دوپامین را بالا می‌برد؛ به همین علت افرادی که مداوم ورزش می‌کنند احساس سرخوشی و لذت بیشتری دارند.
از طرفی چاقی نیز باعث کاهش گیرنده‌های Dopamine می‌شود. ورزش کردن باعث کاهش وزن و ایجاد شادی و نشاط بیشتر در فرد می‌شود.
قرارگرفتن در نور خورشید و جذب ویتامین D
قرارگرفتن در معرض نور خورشید باعث افزایش سطح Dopamine می‌شود. طبق تحقیقات انجام شده، برخی افراد در فصل‌های پاییز و زمستان به افسردگی فصلی دچار می‌شوند؛ به دلیل اینکه دوپامین و افسردگی به هم مربوط هستند؛ در تابستان به علت بیشتر قرار گرفتن در مقابل خورشید سطح دوپامین افزایش یافته و افراد احساس سرخوشی و لذت بیشتری دارند.
به این نکته توجه داشته باشید زیاد قرار گرفتن مقابل نور خورشید می‌تواند باعث بروز مشکلات پوستی شود همچنین سعی کنید در ساعات ۱۰ الی ۱۴ به علت قوی بودن اشعه ماورای‌بنفش، کمتر در مقابل نور خورشید قرار بگیرید و اگر شاخص UV از ۳ بالاتر بود از کرم‌های ضدآفتاب استفاده کنید.
مدیتیشن
مدیتیشن باعث پاک‌سازی ذهن، ایجاد تمرکز و انگیزه در فرد می‌شود و سطح Dopamine را بالا می‌برد. برخی فعالیت‌های خلاقانه مانند کارهای هنری مغز را به حالت مدیتیشن نزدیک کرده و باعث کاهش افسردگی و افزایش دوپامین می‌شود.
خواب کافی
کمبود خواب باعث کاهش گیرنده‌های دوپامین در مغز می‌شود؛ Dopamine و خواب رابطه مستقیم دارند، با خواب کافی میزان دوپامین افزایش پیدا می‌کند. همچنین افرادی که شب‌بیداری دارند، صبح روز بعد مغزشان دوپامین دریافت نمی‌کند و تمرکز آن‌ها در طول روز کاهش می‌یابد.
رعایت بهداشت خواب ضروری است، بهتر است ۹ ساعت خواب مفید در طول شب داشته باشید. برای بهبود کیفیت خواب در طول روز فعالیت‌های بدنی مثل قدم زدن داشته باشید، در بعدازظهر کافئین مصرف نکنید همچنین هنگام خواب صداهای مزاحم را ازبین ببرید.
گوش دادن به موسیقی
گوش دادن به موسیقی باعث فعال شدن مرکز لذت در مغز و همچنین ترشح Dopamine می‌شود.
استفاده از مکمل‌ها
بدن برای تولید Dopamine به چند ماده معدنی و ویتامین نیاز دارد که می‌توان آن‌ها را از برخی از مواد غذایی یا قرص‌های مکمل Dopamine دریافت کند. همچنین می‌توانیم با خرید مکمل دوپامین مانند استیل-ال-تیروزین، کورکومین، کهن‌دار یا جینکو و ال-تیانین که باعث افزایش Dopamine می‌شوند استفاده کنیم.
ماساژ درمانی
انواع مختلف ماساژ و لمس‌های لذت‌بخش باعث افزایش دوپامین و کاهش هورمون استرس می‌شود.
خلق اثر هنری
افرادی مانند شاعران، نویسندگان برای خلق آثار هنری به تمرکز بالایی نیاز دارند. افزایش تمرکز در فرآیند خلق اثر هنری باعث افزایش ترشح هورمون Dopamine در مغز می‌شود.
برنامه‌ریزی و تهیه روزشمار
برنامه‌ریزی برای رسیدن به اهداف و تهیه روزشمار برای یادآوری فعالیت‌هایی که باید در طول هفته و روزهای آن در چند نوبت تکرار شوند نیز در افزایش سطح دوپامین و رضایت از زندگی تاثیر زیادی دارند.
